شاخص های سنجش وضعیت خانواده، مبنایی برای سیاست گذاری اجتماعی

شناسایی روند دگرگون شونده خانواده در ایران نه تنها به شناسایی وضعیت در حال تغییر خانواده کمک می کند، بلکه مسائل، نیازها و مشکلات کنونی و آینده را مشخص ساخته و چشم انداز روشنی از این وضعیت در اختیار سیاست گذاران اجتماعی قرار می دهد. در این مطالعه با کاربرد تکنیک تحلیل اسنادی، رویکردهای نظری درباره خانواده و نیز پژوهش های موجود مطالعه شده، ابعاد اصلی دگرگونی خانواده در ایران شناسایی و شاخص هایی برای سنجش آن پیشنهاد شده است. به لحاظ نظری و بر پایه مطالعات تجربی، دگرگونی خانواده عمدتا در دو سطح قابل طرح است؛ اول، وضعیت خانواده و تغییرات درونی آن از بعد ساختار و کارکرد، و دوم، وضعیت خانواده به عنوان نهادی در ارتباط با سایر نهادهای اجتماعی. به این ترتیب، شاخص ها در ابعاد ساختار و کارکرد و نیز روابط سیستمی خانواده مطرح شده اند. تحول ساختار خانواده عمدتا در گرو تغییرات در ساختار جمعیت، ازدواج و طلاق، تحرک طبقاتی، ساخت قدرت و دگرگونی جنسیتی در خانواده ملاحظه شده است. تحول کارکرد خانواده نیز با تغییر در مولفه های اقتصادی، تقسیم کار، کیفیت عاطفی و روابط خانوادگی، سلامت، خانواده گرایی، کارکردهای هنجاری و تحولات ارزشی در ارتباط است. تغییرات در روابط سیستمی خانواده نیز ناظر بر وضعیت خانواده در ارتباطات میان نهادی با نهادهای رسمی و غیررسمی است. از جمله نهادهای موردتوجه در این مقاله، نهاد آموزش، رسانه، دولت، سازمان های مردم نهاد و دولتی هستند.